Thiền định làm chậm quá trình lão hóa của não bộ

Chánh niệm là tập trung sự chú ý của bạn vào thời điểm hiện tại mà không phán xét. Nó có thể đạt được thông qua thực hành thiền định thường xuyên, hoặc đơn giản là đặt sự chú ý và nhận thức của bạn về thời điểm hiện tại trong các hoạt động hàng ngày. Lợi ích của chánh niệm rất sâu rộng - từ việc giảm căng thẳng, lo lắng và trầm cảm cho đến tăng cường sự tập trung, trí nhớ và giải quyết các vấn đề khác nhau trong cuộc sống hàng ngày.

Ngoài những lợi ích này, còn có một số bằng chứng khoa học cho thấy thực hành chánh niệm ảnh hưởng đến các cấu trúc của não bộ. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng thiền định có liên quan đến sự tập trung chất xám (grey matter) cao hơn (gia tăng) ở một số vùng nhất định của não. Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn hiểu biết rất ít về tác động của thực hành chánh niệm và thiền định đối với chất trắng (white matter).

Không giống như chất xám, bao gồm các tế bào thần kinh (neuron cell). Chất trắng bao gồm các sợi trục thần kinh (neuron axons), kết nối giữa các vùng khác nhau của não. Vì vậy, chất trắng cực kỳ quan trọng đối với chức năng nhận thức. Myelin là một chất béo bao quanh các sợi trục thần kinh này và mang lại cho chúng vẻ ngoài màu trắng. Myelin bảo vệ các sợi trục giống như lớp vỏ cây và cho phép truyền tải thông tin nhanh hơn giữa các tế bào thần kinh. Chất trắng đã được chứng minh là chịu ảnh hưởng tích cực bởi tập luyện thể chất và một chế độ dịnh dưỡng giàu chất béo lành mạnh. Tuy nhiên, khối lượng và tính toàn vẹn của chất trắng sẽ suy giảm tự nhiên theo tuổi tác. Đó là lý do Tiến sĩ Davide Laneri và các đồng nghiệp đã thực hiện một nghiên cứu khoa học nhằm mục đích làm sáng tỏ tác động của thực hành chánh niệm và thiền định đối với sự suy giảm chất trắng liên quan đến tuổi tác. (Dr. Davide Laneri thuộc Khoa Tâm thần và Trị liệu Tâm lý của Đại học Marburg, Đức. Nghiên cứu này đã được đăng trên trang web của National Library of Medicine).

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Các nhà nghiên cứu đã tuyển chọn 33 người khỏe mạnh từ các trung tâm Phật giáo và Thiền định ở Đức. Tất cả những người này đều thực hành thiền định thường xuyên và đã có ít nhất 5 năm kinh nghiệm thiền định. Tiếp đó, họ cũng tuyển chọn 31 người khỏe mạnh nhưng chưa có kinh nghiệm thiền định. Các nhà nghiên cứu đã tập trung vào năm vùng não được phát hiện là có khả năng kích hoạt khác nhau ở những người thiền định, bao gồm: Vỏ não đai trước (the anterior cingulate cortex), thùy đảo (the insula), hạch hạnh nhân (the amygdala), đồi thị (the thalamus) và hồi hải mã (the hippocampus). Ở những vùng não này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp bất đẳng hướng phân đoạn (fractional anisotropy - FA). Bởi vì, "Cộng hưởng từ khuếch tán sức căng" (Diffusion tensor imaging - DTI) là một kỹ thuật đem lại chỉ số chính xác về tính toàn vẹn và khả năng kết nối của chất trắng.

Tiến sĩ Laneri và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng những thiền giả có giá trị FA cao hơn ở một số vùng não, bao gồm đồi thị (chịu trách nhiệm truyền thông tin cảm giác đến não), thùy đảo (quan trọng đối với nhận thức cơ thể) và hạch hạnh nhân (chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm xúc). Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đó cho thấy sự kích hoạt tăng lên ở những vùng não này trong quá trình thiền định. Ngoài ra, có sự suy giảm điển hình về giá trị FA theo độ tuổi ở nhóm đối chứng không hành thiền, nhưng không xảy ra ở những người hành thiền trong hầu hết các vùng não của họ. Điều này cho thấy thiền định và chánh niệm có thể giúp làm chậm quá trình lão hóa bằng cách bảo tồn chất trắng.

Khi xem xét "Số liệu từ Laneri et al. 2016" (Xem hình) đã cho thấy: Nhóm đối chứng có sự suy giảm điển hình về tính toàn vẹn của chất trắng ở thùy đảo (the insula) bên trái theo tuổi tác, trong khi những người hành thiền thì không bị suy giảm.

Lão hóa não bộ có liên quan đến sự suy giảm một cách từ từ chức năng nhận thức, được cho là một phần do thoái hóa chất trắng. Nghiên cứu này đầy hứa hẹn vì nó gợi ý rằng: Thiền định và chánh niệm có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm sự suy giảm của não liên quan đến tuổi tác và bảo tồn cấu trúc cũng như các chức năng của não bộ. Các nhà nghiên cứu cho rằng cần có những nghiên cứu theo chiều dọc để xác định nguyên nhân và kết quả, đồng thời áp dụng các kỹ thuật thiền định tối ưu để duy trì tính toàn vẹn của chất trắng.

KẾT LUẬN

Chúng ta có thể học hỏi được điều gì từ nghiên cứu này?

• Mặc dù có nhiều yếu tố liên quan đến sự suy giảm chức năng nhận thức theo tuổi tác, nhưng có vẻ như thiền định có thể giúp bảo tồn cấu trúc và chức năng của não bộ.
• Bạn không bao giờ là người quá già để bắt đầu thiền định!
• Mọi người ở mọi độ tuổi đều có thể học được điều gì đó và bạn càng hành thiền nhiều thì việc học hỏi những thứ khác càng trở nên dễ dàng hơn - vì thiền định giúp tăng cường trí nhớ.
• Nếu trước đây bạn chưa từng thiền định, hãy bắt đầu thiền với 5 phút và không cần làm gì khác ngoài việc tập trung vào hơi thở của bạn. Bất cứ khi nào tâm trí bạn lang thang, chỉ cần đưa sự chú ý trở lại cùng hơi thở.

VỀ TÁC GIẢ:

Tiến sĩ Greg Wells là một chuyên gia về sức khỏe và hiệu suất cao, với tư cách là một nhà khoa học và nhà sinh lý học, ông đã cống hiến sự nghiệp của mình để làm cho khoa học về giới hạn của con người trở nên dễ hiểu và có thể áp dụng được trong cuộc sống. Trong bài phát biểu đầy thông tin và hấp dẫn của mình, ông đã đưa ra sự so sánh tương đồng giữa các vận động viên ưu tú và các giám đốc điều hành hàng đầu, để giúp các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đạt được khả năng làm việc ở mức cao nhất, ngay cả trong những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.

Greg có bằng Tiến sĩ Sinh lý học, từng là phó giáo sư về Kinesiology tại Đại học Toronto và hiện là nhà khoa học cao cấp tại Bệnh viện Nhi ở Toronto. Ông cũng là Giám đốc điều hành và người sáng lập của "Wells Performance", một công ty tư vấn toàn cầu cam kết giúp các hội nhóm, trường học và doanh nghiệp đạt được mục tiêu trở thành nơi mọi người khỏe mạnh, hoạt động tối ưu và phát huy hết tiềm năng của mình.

Một điều nữa không thể bỏ qua đó là Greg là tác giả của ba cuốn sách bán chạy nhất: "Superbodies", "The Ripple Effect" và "The Focus Effect".

*****************************

Ghi Chú: Tấm hình "Số liệu từ Laneri et al. 2016" (Figure from Laneri et al. 2016), cụm từ "et al" có nghĩa là Laneri và những người khác (et al = and others).

Có thể bạn quan tâm: Prana & bộ não - Mối quan hệ giữa Pranayama & thiền định

Tác giả: Dr. Greg Wells | Dịch & Biên soạn: Thang Mlod | Ảnh minh họa từ Internet.