Các dạng sóng não - Năng lực trí tuệ và thiền định

Sóng Não Là Gì?

Bộ não của chúng ta có khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh hay tế bào não. Khi một tế bào thần kinh truyền tín hiệu, nó sẽ tạo ra một xung điện rất nhỏ. Trung bình, một tế bào thần kinh mỗi lần phóng điện tích trong khoảng 0,16 giây. Toàn bộ não tạo ra một lượng 'hoạt động điện' (electrical activity) cực lớn.

Khi não của bạn hoạt động, mạng lưới tế bào thần kinh sẽ đồng bộ hóa hoạt động của chúng, dẫn đến một chu kỳ (cycle) hoặc nhịp điệu (rhythm) lặp lại. Những nhịp điệu này còn được gọi là các dao động thần kinh (neural oscillations) hoặc sóng não (brainwaves).

Ngày nay, để đo sóng não, các nhà khoa học thường sử dụng một thiết bị được gọi là Điện Não Đồ (Electroencephalograph - EEG). Họ đo biên độ dao động thần kinh bằng đơn vị Micrôvôn (Microvolt), nó chính xác hơn một triệu lần so với Vôn (Volt). Sóng não nhanh hơn có biên độ thấp hơn so với sóng não chậm. Số lần phóng điện tích trên mỗi giây và tần số sóng não thường được đo bằng đơn vị Héc (Hertz / Hz).

CÁC LOẠI SÓNG NÃO

1. Sóng Não Beta 12-40 Hz

✦ Yếu Tố Tích Cực

Hoạt động của sóng não Beta rất quan trọng vì nó là tần số của suy nghĩ có ý thức. Bộ não của chúng ta hoạt động ở biên độ sóng Beta thấp hơn để giải quyết các vấn đề. Biểu hiện của tần số sóng Beta chậm là khi các hoạt động diễn ra như tư duy tuyến tính, viết lách và tính toán. Không có sóng não Beta, bạn không thể hoàn thành tốt các công việc vừa đề cập trong cuộc sống hàng ngày. Trẻ em với năng lực học tập kém thường có tần số sóng não Beta thấp.

✦ Yếu Tố Tiêu Cực

Mặt khác, sóng não Beta quá cao tương quan với sự lo lắng, thất vọng và căng thẳng. Trên máy đo Điện Não Đồ, khi biên độ của sóng Beta của bạn càng cao thì bạn càng bị nhiều căng thẳng. Trong tình trạng như vậy, lưu lượng máu đến vỏ não trước trán của bạn sẽ bị tắc nghẽn, khiến bạn không thể suy nghĩ sáng suốt.

Ngoài ra, những cảm xúc tiêu cực như giận dữ, sợ hãi, đổ lỗi, cảm giác tội lỗi và xấu hổ đều tạo ra sự bùng nổ sóng não Beta. Sóng Beta cao cũng là sự biểu hiện cho những cuộc trò chuyện hay 'tự độc thoại' trong tâm trí. Khi chúng ta thiền định, tâm trí suy nghĩ sẽ lắng dịu, do đó hoạt động của sóng Beta giảm xuống.

2. Sóng Não Alpha 8-12 Hz

Tần số sóng não Alpha chiếm ưu thế khi bạn ở trạng thái thư giãn và nhận thức khách quan (vô tư). Đó là sóng não gắn liền với sự mơ mộng và tưởng tượng nhẹ nhàng. Bạn cũng trải qua trạng thái sóng Alpha chiếm ưu thế vào mỗi buổi tối khi đi ngủ và mỗi sáng khi thức dậy. Nó được gọi là "trạng thái thôi miên - hypnagogic state" (giai đoạn chuyển tiếp giữa thức và ngủ / mơ màng).

✦ Sóng Não Alpha Trong Thiền Định

Các nhà khoa học đã sớm xác định rằng Alpha là một dạng sóng não thiết yếu trong thiền định. Tuy nhiên, trạng thái thiền định phức tạp hơn thế và việc hành thiền hiệu quả cũng sẽ bao gồm các yếu tố quan trọng khác. Một số nhà khoa học đã xác định rằng thiền định là sự kết hợp giữa hoạt động sóng Alpha và Theta. Tuy nhiên, mức sóng Delta cao hơn bình thường là một dấu hiệu điển hình nữa của thiền định. Thậm chí, những thiền giả trình độ nâng cao đã thể hiện hoạt động của sóng não Gamma khi họ hành thiền.

Nhà vật lý nổi tiếng người Anh C. Maxwell Cade, ông là người tiên phong nghiên cứu về Điện Não Đồ - EEG. Vào những năm 1970, ông đã từng nghiên cứu các yogi (hành giả) và những người chữa bệnh (healer). Ông đã kết luận rằng hoạt động sóng não Alpha đóng vai trò là cầu nối giữa ý thức và tiềm thức.

C. Maxwell Cade cũng đã phát hiện ra rằng cho dù bạn có thiền định sâu lắng đến đâu, thì sau đó bạn cũng không thể nhớ lại bất kỳ điều gì, trừ khi não bạn có sự hiện diện của sóng Alpha. Tương tự như vậy, bạn sẽ dễ dàng nhớ lại giấc mơ của mình hơn khi vẫn ở 'trạng thái thôi miên' Alpha (nửa thức nửa tỉnh) ngay sau khi thức dậy.

3. Sóng Não Theta 4-8 Hz

Sóng não Theta là tần số của tiềm thức. Khi chúng ta nằm mơ, sóng Theta sẽ hoạt động mạnh. Sóng Theta cũng là dấu hiệu của sự sáng tạo và trực giác (linh cảm), đồng thời nó gắn liền với thôi miên (hypnosis) và thiền định.

✦ Sóng Não Theta - Khả Năng Chữa Bệnh và Phục Hồi Cơ Thể

Theta là loại sóng não mà người chữa bệnh (healer) tạo ra khi họ chữa bệnh cho người khác. Sóng Theta hoạt động bất kể người chữa bệnh thuộc truyền thống tôn giáo nào hoặc phương pháp nào được họ sử dụng. Thậm chí, còn có một tần số chính xác vượt trội mà những người chữa bệnh thường nhắm đến trong việc điều trị bệnh tật. Đó là mức sóng 7,8 Hz, nó cũng là tần số điện từ của hành tinh Trái đất.

Ngoài ra, sóng Theta tương quan với việc kích hoạt khả năng chữa bệnh tự nhiên trong cơ thể chúng ta. Tiến sĩ Dawson Chuch đã đánh giá hàng chục báo cáo khoa học về sóng Theta. Ông đã kết luận rằng có bằng chứng rõ ràng xác minh cho những lợi ích trong hoạt động của sóng não Theta.

Sau đây là một số lợi ích đã được xác minh:

• Sự di chuyển của tế bào gốc (tái tạo).
• Gia tăng sự liên kết phân tử.
• Sự phục hồi sụn (cartilage).
• Tăng cường hoạt động của các chất chống ôxy hóa.
• Sản sinh hoóc môn Serotonin.
• Sự phục hồi DNA (phân tử mang thông tin di truyền).

4. Sóng Não Delta 1-4 Hz

Sóng não Delta là dải tần số của tâm trí vô thức. Ví dụ, nó phổ biến trong giấc ngủ phục hồi sâu. Hãy hình dung, khi những sóng khác trong não bạn đều tắt thì sóng Delta vẫn tiếp tục hoạt động.

Sóng Delta gắn liền với sự đồng cảm và nhận thức tâm linh. Nó cũng liên quan đến trực giác (linh cảm), thần giao cách cảm, khả năng chữa bệnh và sự hiểu biết trực quan.

Hơn nữa, nó là một loại 'sóng radar vô thức'. Chúng ta đang quét một cách vô thức những hình thái tâm linh xung quanh mình bằng sóng Delta.

Người hành thiền sâu có rất nhiều sóng Delta xuất hiện trong não họ. Các nhà ngoại cảm, thấu thị và thần bí cũng có nhiều sóng này. Tuy nhiên, sự xuất hiện nhiều sóng Delta có đem lại lợi ích hay không còn phụ thuộc vào thành phần tổng thể của các dạng sóng khác trong não bạn. Những người bị căng thẳng sau chấn thương có thể có nhiều sóng Delta. Điều tương tự cũng xảy ra với những người cực kỳ nhạy cảm, họ luôn cảm nhận được nỗi đau khổ của người khác một cách nhanh chóng.

5. Sóng Não Gamma 40-100 Hz

Sóng não Gamma có tần số nhanh nhất, nó xuất hiện bên trên mức sóng Beta (Xem hình). Sóng Gamma chỉ xuất hiện trên nền tảng vững chắc của 2 sóng Theta và Delta cùng hiện diện. Chỉ mới gần đây, các nhà nghiên cứu mới hiểu rõ về đặc tính tương tác của 3 loại sóng não này.

✦ Sóng Não Gamma và Năng Lực Trí Tuệ

Theo bà Judith Pennington một chuên gia về Điện Não Đồ - EEG, người sáng lập Viện Tâm trí Thức tỉnh (the Institute for the Awakened Mind). Bà cho biết, Sóng não Gamma là tác nhân chi phối. Những sóng này đồng bộ hóa não bộ của chúng ta thông qua các tần số của chúng khiến bộ não trở nên mạch lạc hơn. Ngoài ra, sóng Gamma hỗ trợ luồng thông tin qua lại giữa hai bán cầu não và thậm chí cả hệ thần kinh ngoại biên. Sóng Gamma gắn liền với những trải nghiệm cao siêu, chức năng trí tuệ cao cấp và khả năng sáng tạo cao hơn. Vì vậy, có thể nói rằng sóng Gamma giúp tăng cường hoạt động của não bộ.

Bà Pennington cũng cho biết, trạng thái sóng não Gamma xuất hiện đồng thời khi quá trình hình thành các tế bào thần kinh diễn ra, nghĩa là bộ não tạo ra các tế bào não mới. Nói cách khác, khi ở trong trạng thái sóng Gamma, chúng ta sẽ tăng cường khả năng ghi nhớ và trí tuệ.

Thêm vào đó, bà Pennington khẳng định rằng, thông qua sóng não Gamma, chúng ta sẽ chuyển sang 'Trạng thái Dịch Chuyển Tâm thức Cá Nhân - *Transpersonal States' (tạm dịch). Dạng sóng này gắn liền với sự hợp nhất huyền bí và khả năng tiếp cận dòng tri thức tự bộc phát. Một điểm đặc biệt nữa của sóng Gamma là nó làm cho các tần số thấp hơn dễ tiếp cận hơn. Sau khi trải nghiệm thiền định với mức sóng Gamma gia tăng, bạn có thể dễ dàng đưa nhận thức cao siêu đó để áp dụng vào cuộc sống hàng ngày của mình.

✹ Giải thích về từ 'Transpersonal':

• Theo Wikipedia: "Đó là một thuật ngữ được sử dụng bởi các trường phái triết học và tâm lý học khác nhau, để mô tả những trải nghiệm và thế giới quan vượt ra ngoài cấp độ tâm lý của bản thân, và vượt ra ngoài các sự kiện trần tục của thế gian".
• Theo từ điển Merriam Webster: "Nó liên quan đến tâm lý học hoặc tâm lý trị liệu, đặc biệt liên quan đến trải nghiệm tâm linh bí truyền (bí mật). Chẳng hạn như chủ nghĩa thần bí và các trạng thái ý thức bị thay đổi, vượt quá giới hạn thông thường của bản ngã và nhân cách".

6. Sóng Não Sóng Não Epsilon và Lambda

Ngoài ra, còn có hai sóng được phát hiện gần đây, đó là: Epsilon và Lambda.

• Epsilon là tần số sóng não chậm nhất được biết đến. Nó hoạt động trong phạm vi từ 0 đến 1 Hz, và cứ sau mười giây nó có thể trở nên yên lặng giống như kết thúc một xung (impulse). Sóng Epsilon gắn liền với trạng thái mà bộ não được thiết lập lại, với sự trọn vẹn, hòa nhập và niềm hạnh phúc ngây ngất sâu xa.
• Lambda là sóng siêu nhanh có đỉnh hình tam giác. Chúng nằm trong phạm vi 100-200Hz và chúng xuất hiện trên đỉnh sóng Epsilon.

ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC DẠNG SÓNG NÃO VÀ THIỀN ĐỊNH

Để hình dung một cách trực quan các dạng sóng não, nhà vật lý C. Maxwell Cade đã phát minh ra một thiết bị mà ông gọi là "Gương Tâm trí" (the Mind Mirror). Đó là một máy phân tích quang phổ độc đáo hoạt động trong thời gian thực, công nghệ của nó mô tả tần số sóng não theo mô hình 2 bán cầu não liên kết với nhau (Xem hình). Về cơ bản, nó là một máy Điện Não Đồ - EEG hiển thị biên độ của từng dải tần số trong hai biểu đồ cạnh nhau. Một bên đại diện cho bán cầu não trái và bên kia là não phải. Delta là sóng chậm nhất nằm ở cuối biểu đồ và sóng Gamma nhanh nhất nằm ở trên cùng (Xem hình).

Đồng thời, trong nghiên cứu của C. Maxwell Cade, ông đã phát hiện ra rằng tỷ lệ sóng não cụ thể xuất hiện liên tục ở não của các yogi (hành giả) và những thiền giả.

Sau đây là phần sẽ giải thích một số dạng sóng não điển hình được biết đến ngày nay, cũng như cách thức thiền định đã thay đổi sóng não của một người như thế nào. Tất cả được đo lường bằng thiết bị 'Gương Tâm trí' (the Mind Mirror).

1. Sóng Não Người Bình Thường

✦ Phân Tích Hình Ảnh:

Trong trường hợp bạn chưa bao giờ rèn luyện trí óc của mình bằng thiền định, não của bạn thường có tất cả các tần số cùng hiện diện và thể hiện sự cân bằng giữa 2 bán cầu não trái và phải. Tần số Beta sẽ chiếm ưu thế, nhưng ngoài ra còn có một mức độ lớn từ hoạt động của sóng Delta vô thức. Có rất ít dấu hiệu sóng Alpha cho thấy rằng có sự mất kết nối giữa tâm trí ý thức với các tầng sâu hơn của tâm trí (tiềm thức).

2. Sóng Não Người Căng Thẳng, Lo Lắng

✦ Phân Tích Hình Ảnh:

Người mắc chứng căng thẳng và lo âu có biên độ sóng Beta cao hơn mức trung bình, cùng với đó mức sóng Alpha, Theta và Delta thấp hơn nhiều so với người khỏe mạnh. Trong trường hợp này, "hội chứng tâm trí khỉ" sẽ xuất hiện, những lo lắng và căng thẳng ảnh hưởng đến trí tuệ của họ. Đồng thời, người đó không thể kết nối với trực giác và khả năng sáng tạo thông qua tiềm thức của mình.

3. Sóng Não Người Hành Thiền

Đây là hình ảnh sóng não trong quá trình thiền định của người mới bắt đầu (beginner).

✦ Phân Tích Hình Ảnh:

Vậy thì, khi bạn thiền định các dạng sóng não sẽ thay đổi như thế nào? Kết quả của thiền định là sóng não Beta của tâm trí suy nghĩ có ít năng lượng hơn. Sóng Alpha trở nên chiếm ưu thế và tạo thành cầu nối cho hoạt động trong dải sóng Theta từ tiềm thức. Sự thay đổi này có nghĩa là, lúc này đã xuất hiện sự kết nối giữa ý thức với những ký ức sâu xa, những hiểu biết sâu sắc và sự sáng tạo. Đồng thời, sóng Delta vô thức được gia tăng, cho thấy mối quan hệ giữa sự kết nối tâm linh với một tâm hồn đồng cảm.

Khi sóng não Alpha mạnh mẽ kết hợp với Theta thuần nhất, nhận thức có thể truyền tải thông qua tất cả tần số sóng não và các cấp độ liên quan của tâm trí. Sóng Alpha thư giãn kết hợp với Theta mang lại trải nghiệm thiền định sâu sắc cho thiền giả.

4. Sóng Não Người Tâm Trí Đã Thức Tỉnh

✦ Phân Tích Hình Ảnh:

C. Maxwell Cade đã phát hiện một mô hình sóng não điển hình của các yogi (hành giả), bậc thầy tâm linh và những thiền giả lão luyện mà ông đã đo lường. Ông gọi nó là "Mô hình Tâm trí đã Thức tỉnh” (the Awakened Mind Pattern). Những người hiện diện trong dạng sóng não này có quyền tiếp cận các lợi ích của mỗi dải tần số quan trong, chẳng hạn như: Sự sáng suốt của sóng Beta, 'nhận thức thanh thản' (*relaxed awareness) của sóng Alpha, cùng khả năng sáng tạo, hiểu biết sâu sắc, trực giác và tâm linh của sóng Theta, cũng như sự đồng cảm và nhận thức tâm linh của sóng Delta.

Bằng thực hành thiền định liên tục, sóng Alpha sẽ trở thành cầu nối bền lâu. Do đó, tâm trí có ý thức sẽ thường xuyên tiếp cận những cấp độ sâu sắc hơn của trí tuệ.

Trang web 'the Mind Mirror Portal' cho rằng: “Người thức tỉnh là người sáng tạo, hồn nhiên, hạnh phúc, nhiệt tình, yêu thương, từ bi, không phán xét, tự hoàn thiện, phục vụ bản thân và người khác, đồng thời có phong cách sống vui vẻ, thỏa mãn về mặt tinh thần và nhận thức sâu sắc về cuộc sống".

✹ Giải thích về 'nhận thức thanh thản - relaxed awareness':

Trang thái nhận thức này cho phép cơ thể bạn tiết kiệm năng lượng hơn. Hệ thần kinh phó giao cảm của bạn sẽ tiếp quản các công việc trí óc và giải phóng một loại hoóc môn quan trọng gọi là Acetylcholine hay chất dẫn truyền thần kinh. Hơn nữa, khi thanh thản và thư giãn, bạn có thể thúc đẩy tâm trí mình lên cập độ nhận thức cao hơn. Đây là bản chất của 'nhận thức thanh thản'.

5. Sóng Não Người Tâm Trí Đã Tiến Hóa

✦ Phân Tích Hình Ảnh:

Ở trạng thái này, sóng Alpha và Theta thậm chí còn mạnh mẽ hơn và có biên độ gần bằng nhau hơn.

Đồng thời, ở dưới cùng của hình ảnh quang phổ, hoạt động sóng Delta giảm dần. Điều này thể hiện rằng các quá trình vô thức sẽ tiến triển tới cấp độ có ý thức. Thiền giả trở thành một người hoàn toàn tỉnh giác.

Đây là mô hình 'Tâm trí đã Tiến hóa', một dạng sóng não có thể đạt được bằng thiền định liên tục trong nhiều năm.

Trang web 'the Mind Mirror Portal' cho rằng: “Dạng sóng não này xuất hiện khi bản ngã đầu hàng trước một tâm hồn rộng mở cùng sự kết nối với trường vô biên của tiềm thức, kết nối với tâm thức phổ quát hay Thượng Đế. Tâm trí hợp nhất với chính nó. Do đó, 'Tâm trí đã Tiến hóa' là một trạng thái hạnh phúc khi nhận thức một cách tuyệt đối rằng 'tất cả là một - all is one'. Đây là mô hình bất nhị (non-dual) của sự hợp nhất huyền bí và dẫn tới sự giác ngộ”.

6. Sóng Não Siêu Nhanh và Tràn Đầy Năng Lượng

Các dạng sóng não của những thiền giả cao cấp có thể tiến xa hơn nữa nhờ sự hiện diện của sóng Gamma. Khi sóng Gamma xuất hiện trong bộ não của người 'Tâm trí đã Thức tỉnh' hoặc người 'Tâm trí đã Tiến hóa', họ sẽ trở thành những người 'Sóng Não Siêu Nhanh và Tràn Đầy Năng Lượng'. Sóng Gamma đồng bộ hóa bộ não, khiến nó hoạt động ở cấp độ cao hơn.

Hoạt động của sóng Gamma trong não người 'Tâm trí đã Tiến hóa' là dạng sóng não cao nhất được biết đến và rất hiếm. Những người đã phát triển đến dạng sóng não này đôi khi họ mất hết cảm giác về thế giới vật chất và rơi vào trạng thái không còn ý thức về một cái tôi / bản ngã riêng biệt.

✹ Có thể bạn quan tâm: Thực hành Yoga, Pranayama, Thiền định và Sóng não

NHỮNG ĐIỂM QUAN TRỌNG CẦN GHI NHỚ

• Có năm loại sóng não được công nhận, tất cả đều liên quan đến các trạng thái tâm trí và quá trình suy nghĩ khác nhau.
• Tất cả các loại sóng não đều hiện diện đồng thời. Tỷ lệ giữa các loại sóng cho biết chúng ta đang ở trạng thái tâm trí nào.
• Dạng sóng não của bạn sẽ thay đổi sau khi thiền định. Sóng Alpha và Theta được kích hoạt trong khi sóng Beta lắng dịu. Tuy nhiên, sóng Delta cũng chiếm ưu thế trong quá trình thiền định. Ngoài ra, sóng Gamma thường hiện diện ở những thiền giả cao cấp.
• Bằng thực hành thiền định thường xuyên, kết quả Điện Não Đồ - EEG của chúng ta sẽ thay đổi. Khi thiền giả thể hiện dạng sóng não của 'Tâm trí đã Thức tỉnh', đồng thời họ cũng nhận được lợi ích từ mọi tần số sóng não khác.
• Những thiền giả cao cấp hơn cho thấy hoạt động sóng não Delta vô thức giảm dần, điều này cho thấy rằng các quá trình vô thức được nâng lên mức độ ý thức.
• Những thiền giả cao cấp nhất đã thể hiện hoạt động sóng Gamma giúp tăng cường sức mạnh cho bộ não bằng cách làm cho các tần số của nó và các dải tần số sóng não khác nhau hoạt động hiệu quả và đồng bộ hơn.

✹ Giải Thích Về Chữ Viết Tắt SMR Trong Các Hình Ảnh:

Đó là 'Nhịp Cảm giác Vận động' (Sensorimotor Rhythm - SMR), là một dạng sóng não. Nó là nhịp dao động nhàn rỗi (nghỉ ngơi) của hoạt động điện não đồng bộ. Tần số của SMR nằm trong khoảng từ 7 đến 11 Hz.

VỀ TÁC GIẢ:

Christian Mollenhoff là một giáo viên Yoga và Thiền định người Thụy Điển, hiện đang sống ở Paris, Pháp. Ông là một giáo viên cao cấp tại Yoga & Meditation Paris. Ông đã có nhiều năm kinh nghiệm về thực hành Hatha Yoga nâng cao và Thiền định theo phong cách Yoga truyền thống (cổ điển). Cho tới nay, ông đã có khoảng hơn 18.000 giờ thực hành cá nhân, cũng như khoảng hơn 8.000 giờ giảng dạy về Yoga và Thiền định. Không cần phải nói, Yoga đã trở thành một niềm đam mê của ông và ông luôn chia sẻ nó với cộng đồng Yoga trên khắp thế giới.

Những bài viết đã đăng của cùng tác giả Christian Mollenhoff:

• Hatha Yoga là gì?
• Loại muối nào tốt nhất để dùng cho rửa mũi - Neti
• Bài tập Yoga tác động mạnh mẽ dành cho trẻ em
• Bạn nên thực hành Pranayama trước hay sau tư thế Yoga - Asana?
• Tại sao thực hành Yoga của bạn không mang lại nhiều lợi ích?

Dịch và biên soạn: Thang Mlod | Ảnh minh họa: Internet.